بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - تین نیوز |
گسترش راه آهن چین- قرقیزستان-ازبکستان به افغانستان و ساخت کریدور چین - قرقیزستان - ازبکستان - افغانستان - ایران از طریق بنادر ایران به کشورهای خلیج فارس بسیار تاثیرگذار است. 
به گزارش تین نیوز به نقل از بازار، تنش های فزاینده ژئوپلیتیکی در جهان از یک سو امنیت مسیرهای دریایی سنتی را تهدید و از سوی دیگر توسعه کریدورهای حمل و نقل زمینی را تحریک می کند.
چنین تغییراتی به اجرای موثر پتانسیل ترانزیتی آسیای مرکزی، واقع در قلب قاره اوراسیا کمک می کند. کشورهای منطقه با درک نقش مهم خود در برقراری ارتباط مناسب بین مراکز اقتصادی جهانی، به طور فعال روابط و مسیرهای تجاری خود را متنوع می کنند. این فرآیند هم به تقویت اتصال حمل و نقل منطقه و هم ادغام آن در سیستم حمل و نقل بین المللی ترانزیت کمک می کند. مثال بارز این امر پروژه ساخت راه آهن چین- قرقیزستان-ازبکستان (CKU) است.
راه آهن CKU که از دهه 1990 به شکلی مورد بحث قرار گرفته است، پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه 2022 تقویت شد. انتظار می رود راه آهن CKU مسیر چین به اروپا را 900 کیلومتر کاهش دهد. با افزایش علاقه به پروژه، تا سال 2023 طرفین در مورد امکان سنجی و مسیرها مذاکره کردند. در ماه مه 2024، صدیر جباروف، رییس جمهور قرقیزستان، اعلام کرد که ساخت و ساز در ماه اکتبر آغاز خواهد شد. در ماه بعد، توافقنامه همکاری در این پروژه بین طرفین امضا شد که در میان سایر موارد، طرح تامین مالی آن را نیز مشخص کرد. بر اساس این توافق، سه کشور یک شرکت مشترک در قرقیزستان برای نظارت بر این پروژه تشکیل خواهند داد که چین 51 درصد سهام و قرقیزستان و ازبکستان هر کدام 24.5 درصد سهام را در اختیار دارند.
توافقنامه بین دولتی در مورد اجرای این پروژه در تاریخ 6 ژوئن 2024 در پکن توسط طرفین امضا شد. این راه آهن در مسیر کاشغر - اندیجان انجام می شود و طول کل مسیر 486 کیلومتر خواهد بود. در آینده، این خط ریلی احتمالاً به عنوان یک کریدور حمل ونقل مستقل عمل کند که محموله های صادراتی-وارداتی کشورهای ذی نفع پروژه را منتقل و یا به یک جزء مهم از مسیرهای تجاری بین قاره ای تبدیل شود. این موارد عبارتند از:
1-مسیر بین المللی چندوجهی آسیا-اقیانوسیه-چین-قرقیزستان-ازبکستان-ترکمنستان-آذربایجان-گرجستان-اروپا
2- مسیرهای چندوجهی در امتداد خط چین - خلیج فارس و چین - اروپا در ترانزیت از ایران.
چشم انداز ایران در کریدور جنگ چندین طرح اتصالی در این راستا امکان پذیر است:
1- اتصال CKU به کریدور ریلی ازبکستان - ترکمنستان - ایران و سپس از طریق بنادر ایران در سواحل خلیج فارس و خلیج عمان به کشورهای خاورمیانه (بر اساس توافقنامه عشق آباد 2011).
2- اتصال CKU با راه آهن ترانس افغانستان با دسترسی به بنادر پاکستان در اقیانوس هند.
3- گسترش CKU به افغانستان و ساخت کریدور چین - قرقیزستان - ازبکستان - افغانستان - ایران از طریق بنادر ایران به کشورهای خلیج فارس.
4- اتصال CKU به کریدور راه آهن ازبکستان-ترکمنستان-ایران-ترکیه با ارسال کالا به کشورهای اروپایی.
راه آهن چین - قرقیزستان - ازبکستان را می توان تا حدی در کریدورهای حمل و نقل موجود زیر ادغام کرد:
1-مسیر چندوجهی آسیای مرکزی-قفقاز جنوبی-آناتولی (CASCA+) و
2- کریدور حمل و نقل جنوبی در مسیر قرقیزستان - ازبکستان - ترکمنستان - دریای خزر - روسیه.
راه اندازی راه آهن چین، قرقیزستان و ازبکستان، موقعیت ازبکستان و قرقیزستان را در حمل ونقل بین قاره ای بار تقویت می کند و انحصار کنونی قزاقستان را که تنها کشور آسیای میانه دارای پست های بازرسی مرزی راه آهن در مرز با چین است، دور خواهد زد. همچنین، جایگزینی برای کریدور میانی خواهد بود.
حمل بار از کاشغر چین به مرزهای ازبکستان از طریق شبکه جاده ای قرقیزستان به جای 10 روز از طریق قزاقستان، به 2 روز کاهش می یابد. ساخت راه آهن چین - قرقیزستان - ازبکستان امکان دسترسی به دستاوردهای بیشتر را فراهم می کند. بر اساس محاسبات، مسیر تجاری از شرق آسیا به خاورمیانه و جنوب اروپا 900 کیلومتر و زمان تحویل کالا بین 7 تا 8 روز کاهش می یابد.
زمانی که کریدور راه آهن چین - قرقیزستان - ازبکستان راه اندازی شود، انتظار می رود بخشی از جریان محموله چینی که در امتداد مسیر شمالی و کریدور میانی (قزاقستان) به اروپا ارسال می شود، به کریدور جنوبی که از قرقیزستان، ازبکستان و افغانستان می گذرد، تغییر مسیر دهد. این امر منجر به گسترش فرصت های ترانزیتی برای کشورهای آسیای مرکزی و افزایش رقابت بین آن ها خواهد شد. با این حال، تشدید رقابت بین کشورهای منطقه می تواند پایه های اتحاد نوظهور آسیای مرکزی را تضعیف کند. به عنوان یک اقدام احتیاطی کارشناسان پیشنهاد داده اند که ساختار ویژه ای در قالب یک شخصیت حقوقی برای هماهنگی اقدامات طرفین در موضوع توسعه مشترک مسیر ترانس خزر (TITR) با تاکید بر تجمیع تلاش ها در این جهت ایجاد شود.
شایان ذکر است که پس از امضای قرارداد در پکن برای ساخت راه آهن چین - قرقیزستان - ازبکستان، برخی رسانه های خارجی بلافاصله شروع به تقابل این پروژه با راه آهن ترانس سیبری روسیه و کریدور میانی از طریق قزاقستان کردند. به باور کارشناسان، چنین نشریاتی یک نگرش مغرضانه نسبت به راه آهن جدید ایجاد می کند و به آن رنگ ژئوپولیتیکی می بخشد.
از طریق اجرای خط آهن جدید، چین می تواند مسیرهای ترانزیتی خود را متنوع کند، وابستگی خود را به روسیه و قزاقستان کاهش دهد و تجارت ریلی پایدار با کشورهای اتحادیه اروپا و خاورمیانه را در دراز مدت حفظ کند. گفتنی است راه آهن CKU یکی از کوتاه ترین مسیرها خواهد بود و هفت یا هشت روز در زمان حمل و نقل صرفه جویی می کند. علاوه بر این، راه آهن جدید با رشد صنعت تولید به رشد و توسعه اقتصادی مناطق مرکزی و غربی چین، به ویژه سین کیانگ کمک خواهد کرد.
به هر حال، برای ازبکستان، اجرای این پروژه صرفاً منافع اقتصادی دارد. در درجه نخست، فرصتی برای کاهش هزینه های حمل و نقل هنگام صادرات و واردات کالا و همچنین کسب درآمد در توسعه صادرات خدمات ترانزیتی است.
راه اندازی راه آهن چین - قرقیزستان - ازبکستان به توسعه کریدورهای حمل ونقل بین المللی جدید کمک می کند تا دسترسی قرقیزستان به دریا فراهم شود. در حال حاضر مسیر ایران - ترکمنستان - ازبکستان - قرقیزستان در حال انجام است. خط ریلی از بندرعباس تا شهر اوش امتداد دارد. در طول 9 ماه سال 2023، بیش از 33 هزار تن محموله در این مسیر جابه جا شد. طرفین در حال بررسی راه اندازی آزمایشی قطار کانتینری بین ایران و قرقیزستان هستند. در این بین بیشکک امیدوار است از طریق جاده های ایران به مرزهای ترکیه برسد. برای این منظور کریدور چندوجهی قرقیزستان -ازبکستان- ترکمنستان- ایران-ترکیه در حال شکل گیری است.
نتیجه گیری
در مجموع، اجرای راه آهن CKU تأثیر قابل توجهی بر شبکه های حمل و نقل و تجارت اوراسیا خواهد داشت. شروع پروژه تحت تأثیر مجموعه ای از عوامل داخلی، منطقه ای و جهانی بود. اما جنگ در اوکراین همچنین تأثیر قابل توجهی بر راه آهن CKU داشت و چین را وادار به تنوع بخشیده و آسیای مرکزی را به دنبال منابع درآمد جدید کرد. همه شرکت کنندگان و کل منطقه می توانند از این پروژه بهره مند شوند. با این حال، خطرات قابل توجهی مربوط به محیط زیست، تله بدهی، افزایش رقابت از سوی چین و وابستگی به چین وجود دارد. با پرداختن به این خطرات، کشورهای آسیای مرکزی ممکن است منافع خود را به حداکثر برسانند.